Làng Đồng Phước những năm đầu 1990 còn nghèo xác xơ. Nhà tôi thuộc dạng đủ ăn đủ mặc, có cái sân gạch rộng, vài sào ruộng tốt và một con trâu to, khỏe như máy cày. So với mấy nhà quanh xóm, nhà tôi cũng thuộc diện khá giả, ai thiếu thóc thiếu lúa cứ chạy sang cửa bếp nhà tôi là được giúp, cha tôi chưa bao giờ lấy một hạt lãi.
Hôm đó, bà Ba Sửu, hàng xóm sát vách, sang xin mượn trâu để cày mảnh ruộng sau. Bà sống một mình, con cái đi làm ăn xa, nhà nghèo lại bệnh tật nên cha tôi thương tình gật đầu ngay:
“Thôi bà cứ lấy mà cày tạm. Đừng ngại.”
Nhưng đến nửa đêm, khi cả nhà tôi còn đang ngủ thì con trâu bỗng rống lên một tiếng dài nghe rợn người. Cha tôi bật đèn chạy ra chuồng. Tôi, mới chín tuổi, cũng sợ hãi bám theo.
Con trâu sùi bọt mép, run bần bật, ngã xuống cái rầm, đôi mắt trợn trắng. Mùi thuốc sâu thoang thoảng trong đêm.
Không ai kịp làm gì. Nó chết trong vòng mười phút.
Sáng hôm sau, cả xóm Đồng Phước rộ lên tin:
“Đêm qua tao thấy bà Ba Sửu dắt trâu sang cánh đồng. Hình như bà ấy có ai đó đứng chờ…”
“Nhà bà ấy nợ nần, biết đâu…”
“Hay là có người ghét nhà này…?”
Không ai nói thẳng, nhưng ai cũng lén nhìn sang nhà bà Ba rồi thì thầm.
Cha tôi thì chỉ đứng trước chuồng trâu, nhìn cái yên cày còn vương đất mà thở dài:
“Nghi ngờ người ta thì được gì. Mất trâu thì nuôi lại.”
Ông nhất quyết không đi hỏi, không đi điều tra, không muốn làm lớn chuyện.
Vậy là nhà tôi bán cái sừng trâu, dọn chuồng, rồi gom góp để mua lại con khác. Cuộc sống dần bình yên trở lại.
30 NĂM SAU – MỘT BUỔI CHIỀU KHÔNG THỂ QUÊN
Tuần trước, trong đám giỗ chú Tư đầu xóm, tôi nghe mấy bà hàng xóm ngồi bàn tán:
“Không biết bà Ba Sửu giờ ở đâu?”
“Chắc bà chết trong trại giam rồi…”
Tôi giật mình. Hóa ra, sau năm đó, bà Ba rời làng, lên thị xã. Một thời gian ngắn sau, bà bị bắt vì tham gia đường dây lừa đảo đòi nợ thuê, chuyên dụ dỗ người nghèo đem ruộng, trâu bò đi cầm cố rồi… chiếm luôn.
Có người nói:
“Bà ấy khai trong trại. Hồi xưa ở Đồng Phước cũng từng ‘làm một phi vụ’. Nhưng người bị hại… không kiện.”
Cả bàn im lặng.
Tôi cầm chén trà, tay hơi run. Dù không ai nói thẳng, nhưng tất cả đều hiểu phi vụ năm đó là con trâu nhà tôi.
Một bà cụ thêm vào như để dập tắt mọi nghi ngờ:
“Hồi ấy nhà mày tốt, không đổ lỗi cho ai nên bà ấy mới sợ, mới bỏ làng đi. Luật nhân quả mà… tránh sao được.”
Tự nhiên, tôi nhớ tới dáng cha tôi năm đó – lặng lẽ chôn cái xác trâu, rồi tự mình dọn sạch chuồng, chẳng một lời oán trách.
Cha tôi chỉ nói:
“Mình nghèo đi một chút cũng được. Miễn đừng để người khác khổ thêm.”
Điều khiến tôi không ngờ: nhiều năm sau, con của bà Ba lặn lội quay về tìm nhà tôi, đưa cho cha tôi một phong bì dày cùng lời xin lỗi:
“Mẹ cháu bảo, đừng để mang theo nợ mà xuống dưới.”
Cha tôi nhận phong bì, mở ra thấy toàn tiền mới, chắc vài chục triệu. Ông chỉ cười buồn, nhét lại vào tay cậu ta:
“Về thắp cho mẹ cây nhang. Nợ ân nghĩa thì không tính bằng tiền.”
Cậu thanh niên cúi đầu, khóc. Còn tôi thì đứng đó, cảm giác như cả câu chuyện con trâu chết năm 1990 vừa được khép lại sau hơn ba mươi năm.
Nhưng đời người thì chẳng có kết thúc tròn trịa như phim. Nó chỉ để lại cho tôi một bài học:
