Tôi là Hưng, 32 tuổi, kỹ sư công nghệ sống ở Sài Gòn hơn mười năm. Từ ngày rời quê ngoại ô Nam Định để học đại học rồi tiếp tục lập nghiệp, tôi hiếm khi về nhà, chỉ Tết mới tranh thủ được vài ngày. Cả đời bố mẹ tôi lam lũ, nên khi sự nghiệp ổn định, tôi chỉ có một mong muốn duy nhất: xây cho họ một căn nhà khang trang để an hưởng tuổi già.
Khoảng một năm trước, tôi gửi về hơn một tỷ—gần như toàn bộ số tiền tích cóp—để xây một căn nhà cấp bốn kiểu hiện đại, mái thái, có phòng riêng cho mỗi người, có sân trồng cây, có gian bếp rộng cho mẹ, có phòng khách để bố “khỏi ngại khi mời họ hàng”.
Hôm khánh thành, tôi không về được vì dự án đang chạy nước rút. Tôi chỉ xem qua video mẹ quay bằng cái điện thoại cũ. Bố mẹ cười rạng rỡ trong khung hình nhỏ xíu. Tôi hứa hẹn: “Tết con về ở dài dài với hai người.”
Nhưng đời chẳng ai biết trước. Tết đó, công ty dính sự cố lớn. Tôi lại không về.
Cuối cùng, đến tận tháng bảy năm nay, tôi mới thu xếp được chuyến về quê bất ngờ, không báo trước. Trong đầu tôi vẫn tưởng tượng bố mẹ ngồi ở hiên nhà mới, tay phe phẩy quạt mo, miệng cười tít mắt khi thấy tôi.
Chỉ là…
Mọi thứ tôi nghĩ hoàn toàn sai.
1. Ngôi nhà mới có người lạ ở
Tôi về đến đầu ngõ lúc gần trưa. Con đường đất ngày xưa giờ thành đường bê tông phẳng lì. Làng xóm vài năm không về mà đã thay đổi nhiều: nhà tầng mọc lên san sát, chỉ riêng góc đất của bố mẹ tôi là vẫn yên bình.
Nhưng điều làm tôi sững lại chính là:
Cửa nhà mới đang mở toang. Trước hiên phơi đầy quần áo trẻ con. Xe đạp con nít dựng lộn xộn trước sân.
Tôi đứng khựng trước cổng, tim đập mạnh.
Rồi tôi thấy một cô gái trẻ, khoảng ngoài ba mươi, chạy từ trong nhà ra, trên tay cầm chai nước mắm.
– Ơ, anh tìm ai ạ? – cô hỏi.
– Đây… là nhà bố mẹ tôi mà? – tôi đáp, giọng hơi lạc.
Cô gái tròn mắt nhìn tôi rồi bối rối:
– Nhà bác Đình – bác Hà ạ? Em… em ở nhờ tạm… bố mẹ anh chắc đang ở nhà kho đằng sau…
Tim tôi như bị bóp nghẹt.
2. Bố mẹ tôi… ngủ nhà kho
Tôi đi thẳng ra phía sau. Căn nhà kho cũ kỹ vẫn còn đó—thứ tôi dặn bố mẹ phá đi từ năm ngoái nhưng họ không nỡ. Cánh cửa gỗ mục, một bên bị gãy bản lề. Tôi mở cửa, bụi rơi xuống.
Và tôi thấy mẹ tôi đang nằm trên chiếc giường xếp. Bố ngồi trên cái ghế nhựa, đang vá lại chiếc rổ sứt bằng dây kẽm.
Không gian bí bách, nóng hầm hập.
– Mẹ… bố… – tôi gọi mà cổ nghẹn lại.
Mẹ bật dậy, mừng rỡ:
– Ối giời ơi, thằng Hưng về mà không báo bố mẹ một câu! Để mẹ ra nấu cơm.
Tôi đứng chôn chân. Nhìn cảnh ấy, sự phẫn nộ trào lên.
– Tại sao… tại sao bố mẹ lại ở đây? – tôi hỏi, giọng run run. – Thế căn nhà mới thì để cho ai ở?
Bố tôi hơi giật mình trước thái độ của tôi, nhưng vẫn bình thản:
– Thôi con, ra ngoài đã, nóng nực. Có gì từ từ bố mẹ nói.
Tôi không từ từ được nữa. Tôi bật ra một câu gần như quát:
– Sao bố mẹ khổ thế này? Còn nhà mới thì người lạ vào ở?
Mẹ tôi bối rối, nhìn bố. Bố thở dài:
– Có chuyện dài lắm con ạ…
Tôi cắn răng:
– Con muốn nghe ngay bây giờ.
3. Sự thật khiến tôi nghẹn họng
Cô gái lúc nãy đi theo ra, đứng nép trước cửa, trên tay vẫn cầm chai nước mắm. Cô lí nhí:
– Anh đừng trách bác. Là tại hoàn cảnh nhà em…
Tôi nhìn cô, hơi mất kiên nhẫn:
– Em là ai?
– Dạ… em là Lan, con của bác Thịnh… bác Thịnh mất năm ngoái… Chồng em năm kia bệnh qua đời. Nhà em bị giải tỏa để làm đường cao tốc, đền bù không đủ mua đất mới. Hai mẹ con em không có chỗ ở… Bác gái thấy thương nên cho em vào căn nhà mới ở tạm…
Tôi nhíu mày:
– Cho ở tạm… cả năm? Còn bố mẹ tôi phải ở nhà kho?
Bố tôi lên tiếng:
– Họ bị đẩy ra đường đúng đợt mưa bão. Lúc ấy nhà mới xây xong, bố mẹ còn chưa chuyển đồ vào. Thấy hai mẹ con nó tội quá nên bố mẹ bảo cứ vào ở tạm vài tháng. Ai ngờ… rồi thì bệnh viện với kiện tụng về đền bù kéo dài. Bố mẹ có nhà kho vẫn dùng được, dù hơi chật nhưng quen rồi.
Tôi đứng chết lặng.
Cảm giác như vừa bị tát.
Mẹ tôi nói thêm, giọng nhỏ nhẹ:
– Nhà thì rộng, bố mẹ thì già, ở đâu chẳng thế. Con Lan nó hiền lành mà khổ lắm. Mẹ chỉ nghĩ giúp người cũng là tích đức cho con cái…
Tôi nhìn lại ngôi nhà kho nóng bức, ẩm mốc; nhìn bố mẹ mình sống tạm bợ giữa nơi đáng lẽ đã không còn tồn tại. Rồi nhìn căn nhà mới sạch sẽ, mái ngói xanh sáng bóng, nơi có tiếng trẻ con cười đùa bên trong.
Tim tôi vừa đau vừa tức. Tôi muốn nói một điều gì đó, nhưng môi cứ run run. Bố mẹ tôi lúc nào cũng vậy—hy sinh vô điều kiện đến mức… quá mức.
4. Tôi quyết định làm điều bố mẹ không ngờ
Buổi chiều, tôi sang nhà hàng xóm gửi xe. Qua lời kể của họ, tôi biết thêm nhiều chuyện về Lan: đứa bé tên Bi là con trai năm tuổi, hay ốm yếu; Lan làm thuê ở xưởng may trong huyện, chạy xe gần mười cây số mỗi ngày, lương chỉ đủ ăn; người chồng mất vì tai nạn giao thông khi làm shipper.
Những người trong xóm ai cũng khen Lan hiền lành, chịu thương chịu khó, chỉ tội vận đen đeo bám.
Tối hôm đó, sau bữa cơm mẹ nấu trong căn bếp tạm, tôi ngồi trước sân nhà kho, nhìn căn nhà mới sáng đèn. Lòng tôi rối bời. Tôi thương bố mẹ mình đến nhói cả tim, nhưng nhìn Lan và đứa bé, tôi cũng thấy một nỗi thương khác, kiểu thương dành cho người chẳng còn lựa chọn.
Tôi không muốn giành giật nhà với họ. Nhưng tôi càng không chấp nhận bố mẹ mình chịu khổ.
Và tôi quyết định:
Sáng mai, tôi sẽ buộc mọi việc về đúng nơi đúng chỗ—bằng một cách tử tế nhất.
5. Cuộc nói chuyện khiến cả nhà im lặng
Sáng hôm sau, sau khi bố mẹ ăn xong bữa sáng, tôi nói:
– Con muốn cả nhà họp một chút.
Lan đang định đưa con trai đi học cũng được mời ở lại. Có lẽ cô đoán tôi sẽ đuổi họ đi.
Tôi hít một hơi thật sâu:
– Bố mẹ xây căn nhà ấy là để bố mẹ ở. Con không muốn bố mẹ nằm co ro trong nhà kho thêm ngày nào nữa. Còn Lan… em và bé Bi… cũng không thể ở nhờ mãi như vậy.
Lan cúi đầu, nước mắt chực rơi:
– Em biết. Em cũng định khi vụ đền bù xong thì ra ở trọ. Chỉ là… em sợ bác trai bác gái buồn…
Tôi nói nhẹ nhàng hơn:
– Không ai buồn cả. Nhưng chúng ta phải tìm giải pháp tốt hơn chứ không phải kiểu hi sinh này.
Giọng mẹ tôi run run:
– Con nói thế… nhưng mẹ thương hai mẹ con cô Lan lắm…
– Con cũng thương. – tôi đáp. – Vì thế con mới muốn giúp thật sự.
Cả nhà đều nhìn tôi, không hiểu tôi định làm gì.
Tôi tiếp tục:
– Con có tiền tiết kiệm. Không nhiều như năm trước, nhưng đủ để mua một căn nhà nhỏ trong xóm cho mẹ con Lan. Nhà cũ, nhưng ổn hơn đi thuê. Nếu Lan đồng ý, con sẽ đứng tên cho cô ấy, không cần trả lại.
Lan bật khóc thành tiếng:
– Anh… sao anh tốt với em vậy? Em đâu phải ruột rà gì…
Tôi lắc đầu:
– Không phải tốt. Là vì bố mẹ tôi đã dạy tôi điều đó. Nếu bố mẹ đã hết lòng vì hàng xóm, thì tôi cũng phải tiếp nối điều ấy. Nhưng bố mẹ tôi phải được sống trong chính căn nhà họ đáng được hưởng.
Bố tôi nhìn tôi thật lâu, mắt hơi đỏ:
– Con lớn thật rồi… Bố tưởng mấy chuyện như này con sẽ cáu um lên cơ.
Tôi cười, nước mắt lưng tròng:
– Con có cáu… nhưng đêm qua nghĩ lại, con hiểu bố mẹ sống vì chữ nghĩa. Nhưng chữ nghĩa cũng cần có chỗ dựa. Để con lo phần còn lại.
Mẹ tôi ôm lấy tôi, nói nhỏ:
– Mẹ cảm ơn con… và cũng xin lỗi vì không nghĩ cho con nhiều…
Tôi ôm mẹ thật chặt.
Đó là lần đầu tiên trong nhiều năm, tôi cảm thấy mình vẫn còn là đứa con nhỏ bé giữa vòng tay bố mẹ.
6. Một cái kết không ai ngờ tới
Ba tuần sau, tôi tìm được một căn nhà cấp bốn cũ trong làng, chỉ cách nhà bố mẹ tôi vài trăm mét. Tôi sửa sang lại, mua cho bé Bi cái giường mới, mua cho Lan một cái máy may để cô có thể nhận thêm hàng về nhà làm.
Ngày chuyển nhà, Lan ôm bố mẹ tôi khóc nức nở:
– Con biết ơn bác suốt đời…
Mẹ tôi chỉ cười:
– Ừ thì hàng xóm láng giềng với nhau cả thôi con ạ.
Buổi tối hôm ấy, bố mẹ tôi dọn về nhà mới của chính mình—cuối cùng. Tôi ngồi trong phòng khách rộng rãi, nhìn bố bật tivi, nhìn mẹ xếp từng cái bát cái đĩa. Họ vui đến mức cãi nhau xem để bộ ấm chén ở góc nào.
Tôi thấy lòng nhẹ như gió.
Đêm xuống, cả nhà tôi ngồi ngoài hiên. Bố rót cho tôi một chén rượu nhỏ, nói rất chậm:
– Con biết không… Ngày trước nhà bác Thịnh nghèo lắm. Có lần bố bị tai nạn té ở ruộng, chính bác cõng bố từ đồng về đến trạm xá. Còn mẹ con thì hồi mang bầu con, hay ngất xỉu, nhà bác ấy chạy đi lấy nước dừa, lấy gạo cho mượn. Bố mẹ giúp con Lan… cũng là trả ân tình thôi con ạ.
Tôi im lặng rất lâu.
Rồi tôi nói:
– Con hiểu rồi bố. Nhưng bố mẹ cũng phải để bọn con trả ân cho bố mẹ chứ.
Bố cười:
– Bây giờ thì hiểu rồi. Nhà này là do con xây. Còn chuyện con mua cho mẹ con Lan căn nhà khác… bố mẹ biết con không làm vậy vì sĩ diện. Thế là bố mẹ yên tâm.
Mẹ tôi gật đầu:
– Quan trọng là… từ nay con chịu khó về thăm bố mẹ nhiều hơn nhé.
Tôi cười, rót thêm chén trà nóng:
– Con hứa. Con sẽ về thường xuyên hơn, chứ không để bố mẹ phải “tích đức hộ” con vất vả nữa.
Ba người chúng tôi cùng cười.
Tiếng cười tan vào gió đêm.
7. Twist cuối cùng
Ba tháng sau, tôi bất ngờ nhận được một lá thư từ Lan. Trong thư, cô viết:
“Anh Hưng, em đã được chuyển lên làm tổ trưởng ở xưởng may nhờ có chiếc máy may anh tặng, em luyện tay nhiều hơn nên làm nhanh gấp đôi trước. Em dự định năm sau sửa lại căn nhà anh mua để mở tiệm may nhỏ. Nếu mọi chuyện tốt đẹp, em muốn trả lại tiền cho anh… không phải để hết nợ, mà để anh dùng nó giúp thêm những người khác như bố mẹ anh từng giúp em.”
Tôi đọc thư mà xúc động không nói nên lời.
Cuối thư Lan viết thêm một dòng:
“Em nghĩ… chính căn nhà mà anh xây cho bố mẹ đã cứu mẹ con em một lần nữa. Cảm ơn anh và cảm ơn tấm lòng của bác trai bác gái.”
Tôi gấp lá thư lại. Một cảm giác ấm áp lan khắp ngực.
Tôi hiểu:
Đôi khi, những gì ta tưởng là mất—thật ra đang trở lại theo cách đẹp đẽ hơn gấp nhiều lần.
8. Lời kết
Mỗi lần về quê bây giờ, tôi luôn thấy bố mẹ ngồi trước hiên nhà mới, khung cảnh yên bình như bức tranh. Bố vẫn uống trà, mẹ vẫn kể chuyện hàng xóm. Trong đó có cả câu chuyện về “cô Lan ngoan ngoãn được trời thương”.
Và tôi nhận ra:
Ngôi nhà tôi xây không chỉ là nơi bố mẹ tôi sống. Nó còn là một hạt giống của lòng tốt, cứ âm thầm nảy mầm trong cách mà bố mẹ tôi đối xử với đời.
Hạt giống ấy, tôi sẽ mang theo suốt đời.
